Schaam je ogen uit je hoofd

Waar je je tegenwoordig al niet voor moet schamen: vleesschaamte als je met smaak vlees eet terwijl je kennis hebt van de ellende in de vleesindustrie. Vliegschaamte als je gebruik maakt van het vliegtuig terwijl er minder milieubelastende alternatieven zijn om je te verplaatsen. Aircoschaamte omdat jij het hiervan lekker koel krijgt maar de rest van het milieu om je heen opwarmt. Houtvuurschaamte omdat de rook hiervan naar de keel van de buren vliegt. En dan heb je nog meer-dan-twee-kinderenschaamte, bezorgschaamte, barbecueschaamte, sproeischaamte, gaschaamte, autorijschaamte, niet-energielabel-A-huisschaamte. Of in mijn geval zeehondenpuppyfotografie schaamte. Omdat het fotograferen in een zeehondenkolonie slecht is voor het grootbrengen van zeehondenpuppies.

Als anderen in de sloot springen …

Zodra ergens mooie foto’s geschoten worden en gedeeld op sociale media, willen andere fotografen graag ook proberen daar beelden te maken. En hoe meer gedeelde schone platen, hoe meer fotografen komen. Aldus geschiedt ook op Düne, de zandplaat bij Helgoland waar een grote grijze zeehondenkolonie leeft. In de periode november-januari worden daar zeehondenpups geboren. Je weet wel, die lieve, aandoenlijke, schattige witte bontjes met enorme grote ogen die rechtstreeks je ziel en zaligheid raken. Vooral in de maand december trekken natuurfotografen en andere belangstellenden hiervoor massaal naar Helgoland.

Hoezo zeehondenpuppyfotografie schaamte?

De afgelopen jaren lees ik regelmatig berichten geschreven door ooggetuigen (vaak zelf natuurfotograaf), die klagen dat fotografen en toeristen onvoldoende afstand houden van de zeehonden bij het maken van hun foto’s. De zeehondenpups raken verstoord en moeders willen niet meer naar ze toe om te zogen, zolang ze omringd worden door een schare van fotografen. Vaak zijn deze ooggetuigen zó aangedaan van de taferelen waarin ze verzeild raken dat ze zich schamen voor hun eigen aandoenlijke foto’s. Die vervolgens het bericht ondersteunen, dat dan weer wel.

Lekker lurken bij mams. Als je afstand houdt gaat het leven van een zeehond onverstoord door.

Maar wat is dat nu eigenlijk: schaamtegevoel?

In de eerste plaats: schaamtegevoel is altijd aangepraat. Het gevoel geeft aan dat je angst hebt dat je gedrag door anderen afgekeurd wordt. Je beoordeelt jezelf als het ware door de ogen van een ander.
Nu kun je je ook nog op verschillende manieren schamen: voor je eigen gedrag, voor andermans gedrag of voor het gedrag van een groep.
Schaamtegevoel maakt je gevoelig voor sociale regels en grenzen, wat in een sociale groep nuttig kan zijn. Maar het kan ook zorgen dat je ongegrond jezelf afsluit en niets meer onderneemt.

Ogen sluiten en niets doen? Een zeehondenpuppy wordt er groot en sterk van. Een natuurfotograaf wordt lethargisch.

En van schaamtegevoel had ik last. Want geïnspireerd door de mooie beelden van anderen wilde ik óók dolgraag zeehondenpups fotograferen en hiervoor naar Helgoland reizen. Maar ik heb jaren getwijfeld. De foto’s maken is één. Maar zou ik door alle negatieve opmerkingen van de ‘ervaringsdeskundigen’ met de beelden naar buiten durven treden en ze delen op internet, via mijn website of zelfs in een artikel? Of zou ik bang zijn voor negatieve opmerkingen uit de natuurfotografencommunity en me vervolgens schamen voor mijn initiatief en foto’s? Dat ik ook in de ontelbare voetsporen van medefotografen getreden was en precies hetzelfde deed als zij. Dat ik door mijn aanwezigheid de indruk zou wekken te dicht bij de pups geweest te zijn. En dat zelfs de dood van zeehondenpups mij aangerekend zou worden omdat ik me op Düne gewaagd had. Misschien sterft de hele kolonie door mijn aanwezigheid uit?!

Wie schaamt zich voor wie?

De schaamte voorbij

Uiteindelijk had ik dóór dat ik mijn gevoel voor schaamte liet aanpraten door anderen die zich onbehaaglijk voelden door hun eigen gedrag of dat van anderen. Maar schaamte is vooral een gevoel dat opkomt terwijl je nog niets verkeerd gedaan hebt. Pas als je werkelijk iets slechts doet, zou je je rot moeten voelen. En met dat gevoel kun je iets: je kunt je fout opbiechten, je verontschuldigen en voorkomen dat je een volgende keer over de schreef gaat.

Ik besloot mijn plan naar Helgoland te gaan toch te verwezenlijken. Wel koos ik de veel minder drukke maand januari uit. Bij aankomst op Düne ervoer ik het onwaarschijnlijke: ik kwam nauwelijks mensen tegen, laat staan fotografen. De stranden lagen niet meer stampend vol met zeehondenpups en hitsige stieren. Maar er waren een paar pups en er was tijd en ruimte genoeg om ze in alle rust te kunnen fotograferen zonder de 30 meter afstand regel te overtreden. En alle stranden waren toegankelijk.

Of toch de schaamte voorbij?

Van feiten krijg je geen schaamtegevoel

Een gesprek met de ranger van Düne heeft mijn laatste restje schaamte weggenomen. Hij vertelde dat de laatste paar jaar onwaarschijnlijk veel zeehondenpups op Düne worden geboren. Dit jaar zelfs meer dan 500. Daarom wordt de zeehondenpopulatie zo groot en liggen de stranden vol. In de periode november/december is er geen doorkomen aan voor bezoekers zonder de 30 meter afstand regel te overtreden. De moeders willen bij hun jongen, de stieren willen paren. En de toezichthouders willen eigenlijk niet dat de zeehonden aan mensen wennen.
Dit laatste geeft dan in de zomer weer problemen als zeehonden onbevreesd het gezelschap van mensen opzoeken. Het gebeurt dat een zwemmer met flinke krassen op zijn lijf uit zee komt na een ontmoeting met een zeehond die alleen maar wilde spelen.

Niet alleen de mens kan het onderonsje tussen moeder en kind verstoren. Een hitsige stier probeert zich aan moeder te vergrijpen. Onderwijl hobbelt het kind zich in veiligheid.

Voel geen schaamte en zorg dat je geen schuldgevoel hoeft te hebben

Blijkbaar heeft de aanwezigheid van mensen niet zo veel invloed op de geboorte- en overlevingsaantallen van zeehonden op Düne. Toch lijkt het erop dat de bestuurders van Helgoland in de toekomst in ieder geval in de maanden november en december de stranden op Düne gaan afsluiten omdat de minimale afstand niet aangehouden kan worden.
Mocht je dus een keer naar Helgoland toe willen om zeehonden te fotograferen, dan doe je er goed aan eerst te informeren welke mogelijkheden je hebt. En als je gaat hou je aan de regels. Zodat je achteraf geen schuldgevoel krijgt bij het zien van je foto’s.

Vind je het leuk meer te lezen en te zien van mijn fotograferen op Helgoland, kijk dan ook eens naar deze posts:

• Helgoland;
• Helgoland: jan-van-genten- in rep en roer;
• Jan-van-genten, maar dan helemaal anders;
• Jan-van-genten in high en low key;
• Zeehonden op Düne, om te lachuuuhhh.